Smaczki kanadyjsko-szwajcarskie cz 1: ciekawostki prawne, szok kulturowy i powitanie cudzoziemców

Chciałam podziękować wszystkim za spokojną dyskusję pod poprzednim postem, że pomimo odmiennych poglądów sprzeczaliśmy się w kwestii przekonań, ale bez obrażania. Z racji niedzieli proponuję coś lżejszego, czyli początek cotygodniowego cyklu "smaczki kanadyjsko-szwajcarskie". Nie jest to przeglądowa, socjo-statystyczna analiza systemów dwóch krajów, ale moje prywatne doświadczenia życia w tych krajach: tym jak się czułam, jak zostałam przyjęta i na ile pasowałam lub nie. I w żadnym razie nie usiłuję mówić, że jedno miejsce było okropne a drugie cudowne, bo to nie takie proste. Po prostu to jednego absolutnie nie pasowałam, a do drugiego mam szansę się dopasować i chodzi pewnie o tytułowy szok kulturowy,.

"Co kraj to obyczaj" - mawia stare powiedzenie, zaś prawdziwość owych słów można odczuć mieszkając za granicą. Kanada i Szwajcaria to kraje dające odmienne doświadczenie dla cudzoziemca. Przed przyjazdem do Zurychu czytałam opinie różnych ludzi czy na readicie czy expatistan i obraz brzmiał dość przerażająco: zimni, wycofani ludzie, niechętni cudzoziemcom, kraj pełen dziwnych zasad i niemożliwe do ogarnięcia zasady segregacji śmieci. Do tego nie zostaje się przyjacielem po drugiej rozmowie, a w ogóle ludzie sztywni w wielu sprawach i mają obsesję na punkcie punktualności. To mi mówili koledzy w Toronto, przedstawiając Austrię jako znacznie lepsze miejsce, a i Niemcy to niby całkiem fajnie zaś Toronto to raj. Moi Goście wiedzą, że nie nazwę rajem Toronto ale pobyt tam mnie wiele nauczył i z znam ludzi którzy zarówno uwielbiają Toronto jak i wręcz przeciwnie. A angielskim nazywa się to love-hate relationship i taki mniej więcej stosunek to tego miasta imigranci i ci przebywający tam czasowo (język angielski nazywa pierwszych migrants a drugich expats to jest wygodnym rozróżnieniem), lub jak mawiała koleżanka A. podobnie jest ze Stanami, Stany się kocha lub nienawidzi. 

Nie podejrzewałam, że w Toronto doświadczę szoku kulturowego, jakbym przebywała nie w kręgu cywilizacji zachodniej, którą jako tako znam lecz raczej w Azji, a dokładnie granicy Chin z Indiami. Zdjęcie obok przedstawia kampus Uniwersytetu Toronto. Wizualnie, co widać po fotce, miejsce przypomina Cambridge i z pewnością jest to przyjemne miejsce na spacer. Studentami są głównie Azjaci (Chińczycy, Koreańczycy i Hindusi), ale mury przypominają Europę. To jedno zaskoczenie. O mojej irytacji blokadami w oknach pisałam nieraz (jakby ktoś nie wiedział w prowincji Ontario okno można otworzyć tylko na 10 centymetrów jeśli budynek mający więcej niż dwa piętra nie ma balkonu a wymontowanie blokady uszczupli portfel o jakieś 2-3 tysiące) i chociaż sprawa na pewno nie należy do niezwykle ważnych, to wskazuje na tendencję. Cały pomysł z blokadami zaczął się od wypadków wypadnięcia dziecka z okna i jak mi mówili miejscowi, w Kanadzie (a już na pewno w Ontario) często prawo powstaje na zasadzie precedensu: jeśli zdarzy się drastyczny wypadek zmienia się prawo dla wszystkich, czego przykładem były owe nieszczęsne blokady. Osobiście uważałam prawo precedensu i jakieś bardzo szczegółowe regulacje za nienajlepsze. Po pierwsze nie sposób przewidzieć wszystkiego, a tworząc długą listę regulacji można doprowadzić raz do paraliżu, a dwa do ogłupiania ludzi. Bo nic nie zastąpi zdrowego rozsądku oraz myślenia nad kolejnymi krokami. Kanada, a przynajmniej prowincja Ontario, działała trochę na zasadzie państwa opiekuńczego, nie w kwestii zabezpieczeń socjalnych (o czym świadczyła plaga bezdomności), ale właśnie prawa tak dalece zajmująca szczegółami z życia obywateli by nie stała się im krzywda. Ponieważ jednak nie lubię by państwo za mnie myślało, byłam nieco zirytowana.  Tak samo ścisłe wyznaczenie granicy gdzie w restauracji czy barze można pić alkohol "no alcohol beyond this point", a jednocześnie postulowano by policja nie miała broni, by przypadkiem bandziorowi nie stała się krzywda bo nazwanie ciemnoskórego przestępcy przestępstwem było rasizmem. Ontario było bardzo "eko" deklaratywnie, ale nie było segregacji śmieci na papier, szkoło białe, szkło kolorowe, metal, organiczne, niesortowane i plastik. Było za to: plastik, organiczne i reszta przynajmniej w Toronto. Ale Toronto było bardzo dumne ze swoich blokad w oknach, ścigania za picie piwa w parku, podatku węglowego i ogólnej opiekuńczości państwa w senie przepisów, acz nie zawsze socjalnej (o czym świadczy plaga bezdomności).  Ale podkreślali wyższość nad Stanami gdzie jest mniej takich przepisów, przez co mieszkańcy Kanady nazywają tych ze Stanów dzikimi a ci ze Stanów nazywają Kanadę krajem komunistycznym.

W Zurychu nie mam wrażenia szoku kulturowego, co bardzo ułatwia codzienne funkcjonowanie. W piątek miałam okazję spotkać, na grupie meetupowej, ludzi którzy podobnie jak ja mieszkali nieco za granicą. Tamci mieszkali wcześniej w Niemczech, skąd przyjechali do Szwajcarii.  Opisywali Niemców jako raczej aroganckich i patrzących z góry na ludzi z Europy Wschodniej, oceniając inaczej Szwajcarów i ludzi tutaj osiadłych. Opowiadali też jak wielce Szwajcarów drażnią Niemcy twierdzący, że szwajcarski niemiecki (a raczej liczne dialekty) to nie prawdziwy niemiecki. Coś podobnego mówiła C., Szwajcarka z mojej pracy, mówiąc, że nic tak nie drażni co Niemcy i Austriacy po 10 latach udający, że nie rozumieją dialektu. Wedle opinii ludzi co mieszkają tutaj jakiś czas, okazanie chęci integracji, uznania miejscowych zasad i skromności i uprzejmości w obejściu pomaga, wiadomo ktoś zawsze będzie nas nie lubił, ale to pomoże. Nie muszę chyba mówić, że te same cechy spychały do narożnika w Toronto, gdzie przechwalanie się było raczej w cenie, inna sprawa, że w ogromnym zalewie ludzi z Azji tylko tak można nie było zginąć w tłumie. Ale o różnicach w rynku pracy i szukaniu pracy napiszę kiedy indziej, bo to moim zdaniem także ciekawe jakby ktoś chciał kiedyś aplikować za ocean. Ogólnie wspominając owe opinie ze wstępu, pomyślałam, że musieli to pisać to ludzie z Ameryki Północnej, gdzie polityka wielokulturowości mówi raczej o tym by każdy mógł zachować język, wiarę i religię niż się dostosował. W ogóle zarówno mieszkańcy USA jak i Kanady mają o sobie dość wysokie mniemanie i można ich uznać za aroganckich, a owa postawa nie pomaga w kraju kładącym taki nacisk na przestrzeganie miejscowych praw czy grę zespołową. Jak pamiętam ze spotkania integracyjnego organizowanego przez  miasto Zurych (wysyłano pisemne zaproszenia do nowo przybyłych, coś czego w Toronto nie uświadczysz), tutaj liczy się dobra praca zespołowa w pracy, nie zaś bycie gwiazdą i debeściakiem i wreszcie chęć dostosowania. Szwajcarscy koledzy robili oczy jak spodki kiedy opowiadałam o tej nieszczęsnej blokadzie w oknie: tutaj takie rzeczy, oraz to czy można wystawiać buty na korytarzu, ustala wspólnota danego bloku, nie państwo. Albo, że nie można wywieszać prania na balkonie, ale można ustawić grilla.

Zarówno Kanada jak i Szwajcaria to kraje federacyjne, to realizują ową strukturę inaczej. To, co mi się podoba w Szwajcarii to, że wiele spraw jest ustalanych lokalnie na poziomie kantonu a i niżej, przez co możliwa jest dyskusja czego ludzie potrzebują i co zadziała w danej społeczności.  I chyba to właśnie tam mi się tutaj podoba: państwo za przeproszeniem nie wpieprza się w szczegóły i nie zajmuje pierdołami jak blokady w oknach. Zajmuje ściganiem prawdziwych wykroczeń a nie za wypicie puszki piwa w parku. Taka ciekawostka: w Zurychu można pić piwo czy wino w parku, a także komunikacji miejskiej a jak ktoś przesadzi to zostanie zwinięty za zakłócanie porządku.

A na koniec scenka rodzajowa: J. z mojej pracy jedzie na dwuletnie szkolenie do Niemiec i wynajęła tam mieszkanie. Kupiła w IKEI meble i razem z narzeczonym czekali na dostawę: ona sprawdzała w Internecie a on stał przed blokiem by pokierować panów z IKEI. Panowie dojechali, ale zupełnie zignorowani narzeczonego J mówiącego o przesyłce takiej a takiej do pani takiej a takiej. J. dostała informacje o tym, że dostawa nieudana. Co się stało? Ano panowie próbowali dzwonić do J., ale nie dali rady. Czemu? W Niemczech nie można mieć, wedle słów J. telefonu komórkowego nie mając adresu niemieckiego a J. mieszkała wcześniej w hotelu. I nawet będąc Niemką, J. mogła podać tylko numer szwajcarski zaś panowie z IKEI dodali do numeru szwajcarskiego numer kierunkowy do Niemiec. Wściekła, po spaniu na materacu,  J. kilka godzin dzwoniła do IKEI i w końcu wyszło, że nie przyjmują zagranicznych numerów.  Słuchająca tego C. i inni byli zdumieni, pytając czemu zignorowani stojącego narzeczonego J. który podał informacje o przesyłce i nadawcy. "Ale przecież na checkliście było sprawdzić telefon i jak nie zgadza się to odkaczyć nieudana" - wyjaśniłam, ale C. upierała się, że przecież obok stał człowiek, który podał wszystkie szczegóły i można było zweryfikować szczegóły, a na zdrowy chłopski rozum jeśli ktoś podał wszelkie informacje to powinno się zgadzać. "Ale tego checklista nie przewidziała, tam było by dzwonić a jak ktoś nie odpowiada, to jedziemy dalej " - tłumaczyłam C. i pozostałym kolegom, lecz dla Szwajcarów brzmiało to nieco jak bajka o żelaznym wilku. Ja pięć lat żyłam w kraju gdzie państwo stara się zwolnić obywateli od myślenia, dla ich dobra, a na wszystko są procedury więc niemiecki smaczek mnie nie zaskoczył. Co jednak jeśli czegoś nie ma checkliście? Ludzie od małego sformatowani do podążania za instrukcją nie wiedzą co robić, i bo zawsze ktoś inny zadbał o wszystko. I  cóż, cytując klasykę "Houston, mamy problem".

P.S. J. dostała łóżko po 9 dniach. Podała niemiecki numer swojej mamy, która mieszka w innym landzie, ale zadziałało. Panowie dzwonili od mamy J. która zapewniała, że stoi pod blokiem chociaż przebywała kilkaset kilometrów dalej. Bo procedura nie widziała niczego złego w podawaniu numery telefonu osoby z innego landu.

Zdjęcia są mojego autorstwa: przedstawiają kampus Uniwersytetu w Toronto oraz widok ze szczytu  Uetlibergu w Zurychu.